- reservation@hotelghasrejahan.com
-
-
تور مجازی
مسجد جامع نطنز
در کنار درختان سر به فلک کشیده و کهنسال شهر تاریخی نطنز، مناره و مسجد جامع این شهر خود نمایی می کنند. مسجد جامع نطنز که برخی به آن مسجد جمعه نیز می گویند مجموعه ای از چند بنای تاریخی شامل خود مسجد، خانقاه، مقبره شیخ عبدالصمد و یک مناره ۳۷ متری می باشد.
برای آشنایی بیشتر با بناهای تاریخی و مناطق گردشگری شهر نطنز با هتل قصرجهان همراه شوید.
معماری مسجد جامعه نطنز
قدیمی ترین قسمت مسجد جامع نطنز مجموعه گنبد خانه جنوب غربی آن است. هنگام ورود به مسجد از ضلع جنوبی با دالان نسبتا وسیعی مواجه می شویم که همراه با 10 پله نسبت به کوچه با ۱.۵ متر اختلاف در سطح پایین تری قرار دارد. در سمت راست دالان، راهروی کوچکی قرار دارد که به شبستان هشت وجهی گنبددار متصل می شود. در سال ۱۳۵۲ شمسی کتیبه‌ای را در آن کشف شد که نشان می‌دهد این بنا در سال ۳۸۹ هجری قمری ساخته شده که با استناد آن قدیمی ترین گنبد این منطقه به شمار می آید.
پیرامون موقعیت مسجد باید گفت که از سمت شمال و مشرق و جنوب محدود است به کوچه باریکی که چون به ورودی بزرگ مسجد و مقابل مناره و درگاه خانقاه میرسد، وسعت یافته و تبدیل به میدان کوچکی میشود.
به استثنای شبستان گنبددار که از بناهای دوره دیلمی است و قدمتی بیش از ۱۰۰۰ سال دارد، بقیه بنا مربوط به دوره ایلخانان مغول است که در فاصله سال‌های ۷۰۴ تا ۷۲۵ هجری قمری بنا شده و قدمتی بیش از ۷۳۰ سال دارد. بنای مسجد جامع بین سال های ۷۰۴ تا ۷۰۹ هجری، بقعه شیخ عبدالصمد در سال ۷۰۷ هجری، ایوان جلوخان خانقاه در سال ۷۱۶ تا 717 هجری و مناره در سال ۷۲۵ ساخته شده اند.
طاق ایوان شمالی در دوره های بعد بازسازی شده، ولی مرمت های آن شامل تزیینات و کتیبه های آن نشده است و امروزه فقط در طرفین لبه هلالی طاق ایوان، بخشی از کتیبه قدیمی به چشم می خورد. همچنین در بین طبقه اول و دوم ایوان، کتیبه‌ای از دوره صفویه بجای مانده است.
جوی آبی نیز بعد از عبور از چند پله و در میان حیاط جاری است، این جوی از قناتی واقع در زیر مسجد منشعب شده، که در گذشته علاوه بر استفاده نمازگزاران، آب شرب ساکنین پیرامون مسجد را هم تامین کرده است و هنوز هم آب این قنات جاری و قابل استفاده می‌باشد.
مسجد جامع نطنز درب قدیمی جالبی دارد که دارای یک کتیبه است و قسمتی از آن به مرور زمان ساییده و محو شده است.
آندره گدار، باستان شناس و ایران شناس فرانسوی، درباره بنای مسجد جامع نطنز که از نظر سبک معماری در نوع خود کم نظیر و نشانه هایی از معماری چند دوره را در خود حفظ کرده است، می نویسد:
"مسجد که نسبتا از خرابی محفوظ مانده مرکب است از یک شبستان هشت ضلعی گنبددار مشرف بر صحنی که چهار ایوان دارد. اضلاع صحن را دهلیزها و نمازخانه‌های مختلف به هم متصل می‌‌کند. این مسجد از سمت شمال، مشرق و جنوب محدود به کوچه باریکی است که چون به ورودی بزرگ مسجد و مقابل مناره و درگاه خانقاه میرسد، وسعت یافته مبدل به میدان کوچکی میشود. در سمت غرب ویرانه خانقاه دیده میشود، مسجد سه ورودی دارد، یک ورودی جنوبی و دو ورودی شمالی، ورودی‌‌های سمت شمال هم سطح حیاط هستند، ولی ورودی جنوبی دهلیزی است که با ۱۰ پله بلند به کف راهرو مسجد میرسد."
مقبره شیخ نورالدین عبدالصمد نطنزی
شیخ نورالدین عبدالصمد اصفهانی نطنزی از مشایخ و اقطاب صوفیه در قرن هفتم هجری است. وی اصفهانی الاصل و مقیم نطنز بود و از مریدان و شاگردان شیخ نجیب الدین علی بن بُزغُش شیرازی (وفات سال ۶۷۸) بود. بسیاری از علما و عرفای قرن هشتم هجری از شاگردان و تربیت یافتگان شیخ عبدالصمد بوده اند که از جمله آن‌ها می‌توان به شیخ نجم‌الدین محمود اصفهانی، کمال الدین عبدالرزاق کاشانی و عزالدین محمود کاشانی، اشاره کرد. جامی از وی به عنوان عالمی که به علوم ظاهری و باطنی تسلط داشته، یاد کرده است.
براساس لوحه ای در مقبره شیخ عبدالصمد، ساخت این مقبره به اسماعیل بنای اصفهانی نسبت داده شده است. مقبره یا آرمگاه شیخ نورالدین عبدالصمد نطنزی دارای گنبدی هشت ضلعی و مخروطی شکل دو جداره بوده که جداره بیرونی آن از آجر و کاشیهای فیروزه‌ای ساخته شده است و جدار داخل آن مقرنس کاری گچی فوق‌العاده بی نظیری دارد. هنگامی که از مرکز بقعه به مقرنس کاری زیر گنبد نگاه کنید طرح گلی دیده میشود که گلبرگ‌های آن به سمت پایین باز شده و در کف گنبد کتیبه ای به صورت گچ بری برجسته به خط ثلث بر روی زمینه گل و بوته حکاکی شده است.
بین مقبره شیخ عبدالصمد و فضای خالی مقبره، ضریح چوبی مشبکی نصب شده که بالای آن، کتیبه‌ای که به صورت منبت کاری نوشته شده، که در آن تاریخ ساخت ضریح را سال ۱۰۶۴ و استادکار بنا را استاد حسین بن استاد اسماعیل سرشکی نطنزی ذکر کرده است. در ساخت این نرده چوبی مشبک از چسب چوب و یا میخ استفاده نشده بلکه تمامی قطعات به شکل کام و زبانه متصل شده‌اند. بر دیوار جنوبی مقبره، محرابی از کاشی وجود داشت که احتمالا همان محرابی است که اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری میشود.
مناره
احداث مناره مجموعه مسجد جامع نطنز بر اساس کتیبه موجود در آن، در سال ۷۲۵ قمری آغاز شده است. کاشیهای مناره به تدریج فرو می ریخت و هر سال آسیب بیشتری می دید، به همین دلیل در سال ۱۳۵۶ شمسی مرمت اساسی شد. مناره بلند و زیبایی است که به خاطر سبک جالب و تزئینات کاشی کاری به ویژه کتیبه پهن و فیروزه‌ای در ساقه آن نظر بازدید کنندگان را به جلب می کند. ارتفاع مناره ۳۷ متر و دارای ۱۱۸ پله مارپیچ است. این مناره مابین سردر کبود رنگ خانقاه و سردر سفید رنگ مسجد قرار دارد و با شبستان طاق داری که سطحش با مقبره شیخ عبدالصمد مساوی است به سایر قسمت‌های مجموعه راه دارد.
